از «تراریخته» چه می‌دانیم؟

با توجه به مشکلات و بحران‌های کشاورزی، عده‌ای از متخصصان، جبهه جدیدی از کشاورزی را تحت عنوان " کشاورزی مدرن " ارایه کرده و به تبلیغ آن مشغول هستند.
طرفداران کشاورزی مدرن راه رسیدن به کشاورزی پایدار و فرار از مواد شیمیایی در کشاورزی را استفاده از گیاهان " تراريخته یاGMO " هورمون‌های رشد، آنتی‌بیوتیک‌های خوراکی دام، اشعه دادن و پرتوافکني و مواد شيميايي سنتز شده می‌دانند.
محصولات تراریخته برای اولین بار در سال 1996 در دنیا تجاری‌سازی شد و سطح زیر کشت محصولات تراریخته از سال 1996 تا 2013 هر ساله افزایش یافته است٬ 12 سال نرخ رشد دو رقمی؛ بازتاب اطمینان و اعتماد میلیون‌ها کشاورز ریسک‌گریز در سراسر جهان، هم در کشورهای در حال توسعه و هم در کشورهای صنعتی است.
این محصولات از زمان نخستین کشت در سال 1996، تاکنون به سطح زیر کشت تجمعی بیش از 5/1 میلیارد هکتار دست یافته است که این مقدار 50 درصد بیشتر از کل زمین‌های قابل کشت در کشور چین یا آمریکاست.

محصولات تراريخته يا اصلاح ژنتيكي شده چيست؟
محصولاتي كه از طريق مهندسي و اصلاح ژن‌هاي يك ارگانيسم به دست مي‌آيند را " تراريخته " مي‌گويند كه معادل genetically modified organisms" " است.
در اين اصلاح ژنتيكي، "دي.ان.اي" موجودات با استفاده از روش‌هاي درون شيشه‌اي تغيير مي‌يابد، يعني دي‌ان‌اي (اسيد نوكلئيك) پس از ايجاد تغيير در خارج از بدن آن موجود يا گياه، به درون سلول‌هاي آن منتقل مي‌شود به نحوي كه بتواند به جزيي از دي‌ان‌اي آن موجود تبديل شود، اين تغيير مي‌تواند موجب توليد فرآورده‌هايي شود كه براي مثال در محصولات كشاورزي صفات مطلوبي مانند مقاومت به آفات و تحمل خشكي ايجاد كنند و اين ويژگي را به نسل‌هاي بعدي محصول انتقال دهند.
کشاورزی ارگانیک؛ نظامی اقتصادی، اجتماعی و مدیریت تولیدی اکولوژیک است که شناخت کاملی از خاک و اجزای تشکیل دهنده آن دارد، این نظام با افزایش حاصلخیزی خاک برای تولید مواد غذایی انسان در چرخه بیولوژیکی سعی دارد از ورود هر گونه نهاده‌های خارجی (کودهای شیمیایی، آفت‌کش‌ها و علف‌کش‌ها) به فرآیند تولید جلوگیری کند تا با حداقل هزینه به رابطه‌ای پایدار میان انسان، محیط زیست و موجودات زنده برسد.
در واقع کشاورزی ارگانیک، نظام زراعی مبتنی بر اصول اکوسیستم زراعی، متمرکز بر حاصل‌خیزی خاک و سلامت گیاه و عدم مصرف مواد شیمیایی مصنوعی و منطبق بر شرایط اجتماعي و شاخص‌های اقتصادی منطقه‌ای و محلی است.

کشورهای برتر تولید‌کننده محصولات تراریخته
کشورهای هند، چین، برزیل، آرژانتین و آفریقای جنوبی کشورهای پیشرو در زمینه استفاده از محصولات تراریخته هستند؛ اما استفاده از این محصولات در تمام دنیا در حال فراگیر شدن است به گونه‌ای که قاره آفریقای جنوبی نیز بیش از یک دهه است از کشت محصولات تراریخته سود می‌برد و پنج کشور عضو اتحادیه اروپا و کشور امریکا نیز در این زمینه رکوردهایی ثبت کرده‌اند.

مزایای محصولات تراریخته
محصولات تراریخته از طریق افزایش تولیدات زراعی، تامین محیط زیست بهتر از طریق کاهش مصرف حشره‌کش‌های شیمیایی، کاهش تولید گاز کربنیک، حفظ تنوع زیستی و کمک به رفع فقر و گرسنگی از طریق کمک به کشاورزان خرده‌پا و خانواده‌های تحت پوشش این کشاورزان که جزو فقیرترین مردم جهان محسوب می‌شوند، توانسته است به افزایش امنیت غذایی، تولید پایدار و تغییر اقلیم کمک بزرگی کند.
امروزه گياهان تراريخته در برابر آفات مقاوم هستند و براي صرفه‌جويي در مصرف سموم شيميايي، گزينه مناسبي به شمار مي‌روند، با كشت گياهان تراريخته، علف‌هاي هرز بهتر كنترل مي‌شود و اثرات بد علف كش‌ها كاهش مي‌يابد و در واقع با استفاده از اين فناوري نوين، می‌توان محصولات را نسبت به برخي ويروس‌ها مقاوم كرد و يا ويتامين ها و فلزات مثل آهن و روي موجود در آنها را افزايش داد.

تراریخته در ایران
در ایران نیز توانمندی و تخصص تولید محصولات تراریخته وجود دارد اما به لیل وجود مخالفت های زیادی که با تولید این محصولات وجود داشت، تا کنون در این زمینه چندان موفق نبوده ایم؛ اما سال گذشته ستاد توسعه زیست‌فناوری معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری اعلام کرد که از مراحل مختلف پژوهشی تا تولید محصولات تراریخته حمایت مالی می‌کند و براساس مصوبه مشترک گروه پژوهش، زیرساخت و توسعه فناوری و کارگروه زیست‌فناوری کشاورزی ستاد توسعه زیست فناوری مقرر شده است تا از تحقیق و توسعه محصولات کشاورزی تراریخته به نحوی که متضمن تولید ملی این محصولات باشد حمایت مالی به عمل آید.
این حمایت‌ها از شرکت‌های دانش‌بنیان خصوصی صورت می‌گیرد، همچنین شرکت‌های دانش‌بنیان نوپا که با هدف تولید محصولات ترایخته و با توجه به اولویت‌های ستاد در این زمینه فعالیت کند، حمایت خواهد شد؛ میزان و نحوه اعطای این حمایت‌ها در آینده نزدیک اعلام خواهد شد.

تولید نخستین محصول پنبه تراريخته در کشور
مصطفی قانعی، دبیر ستاد توسعه زیست فناوری معاونت علمی در این باره گفته است که سال گذشته (93) برای نخستين‌بار آزمایش‌های مزرعه‌ای برای توليد محصول پنبه تراريخته آغاز شد. او با توجه به این آزمایش‌ها ابراز امیدواری کرده است امسال نخستین محصول پنبه تراريخته تجاری‌سازی و به بازار عرضه شود.
با این حال در شرایطی که محصولات تراریخته وارد کشور می شود، اما تولید داخلی را جدی نمی‌گیریم، بر همین اساس مسوولان ستاد توسعه زیست فناوری معاونت علمی یکی از برنامه‌های جدی شان در سال جدید را بر مبنای تولید این محصولات قرار داده اند.
البته سال گذشته برنامه هایی در زمینه فعال کردن حوزه تراریخته از سوی ستاد آغاز شد تا موانع موجود بر سر راه این کار برطرف شود؛ با این همه به گفته کارشناسان و مسوولان امر، برای جبران این عقب‌افتادگی‌ها، حدود یک دهه زمان نیاز داشته باشیم.
بنابراین می توان به جمع بندی این موضوع رسید که تولید محصولات تراریخته در کشور یک نیاز است. همان‌گونه که در دنیا ضمن تولید محصولات تراریخته، روی این موضوع تحقیقات علمی بسیاری صورت گرفته، کشور ما نیز باید بر تولید و پژوهش محصولات تراریخته همت گمارد.