طرح کلان ملی فناوری «طراحی، ساخت، نصب و راه اندازی شبکه پایش و پیش بینی دریایی کشور» با تلاش متخصصان داخلی و با حمایت های معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری به اجرا درآمده و مراحل پایانی خود را می گذراند.
این طرح کلان ملی فناوری، اختصاص به طراحي و اجراي بزرگترين شبكه جمع آوري داده‌هاي دريايي ايران از طریق یازده مجموعه اندازه گیری در بنادر مهم شمالی و جنوبی کشور دارد و هر مجموعه اندازه گیری از سه ایستگاه آب عمیق (بويه موج نگار)، ايستگاه هواشناسی ساحلي و ايستگاه دريافت داده ها تشکیل شده است.
دکتر احمدرضا زمانی، مجری این طرح کلان ملی فناوری با اشاره به اینکه گستره عظیم مرزهای آبی و مناطق ساحلی در شمال و جنوب کشور و محدود بودن تعداد ایستگاه های پایش وپیش بینی دریایی در آب های ایران، اجرای این طرح در کشور را ضروری کرده است، گفت: توسعه شبکه اندازه گیری مشخصه های دریایی کشور به عنوان یک نیاز مهم مطرح است و چنین شبکه ای می تواند نقش بسزایی در پیش بینی وکنترل فعاليتهاي گوناگون بخش های مختلف صنایع دریایی داشته باشد.
وی افزود: صنایع بندري و دریانوردی، صنايع دفاعي، صنعت نفت، صنایع شیلات، محیط زیست و غیره از جمله صنایعی هستند که می تواند از نتایج این طرح استفاده کنند. طراحی، ساخت و راه‌اندازي جامع ترين شبكه پايش و پيش بيني دريايي كشور به عنوان یک طرح کلان ملی اقدامی مؤثر در قطع نیاز کشور به تجهیزات اساسی در تامین و پیش بینی اطلاعات دریایی است.
از جمله اهداف این طرح می توان به ایجاد بزرگترين و كاملترين شبكه اندازه گيري در منطقه، تامین کاملترین بسته داده‌هاي موج نگاری، هواشناسی واقیانوس شناسی در حوزه آب های دور و ساحلی برای استفاده در صنعت دریایی کشور و ایجاد زمینه پژوهش و فناوری محوری و جهت دار در حوزه اندازه گیری مشخصه های دریایی در سطح علمی (دانشگاهی) اشاره کرد.
همچنین، بكارگيري كامل توان علمي، فني و مهندسي كشور در طراحي و ساخت تجهيزات اندازه گیری، قطع وابستگي هاي فناوري به خارج كشور و جايگزيني فناوري هاي بومي در حوزه دريا، ایجاد شرکت های دانش بنیان در حوزه اندازه گیری مشخصه های دریایی، ايجاد ظرفیت لازم برای صادرات محصولات و خدمات فنی و مهندسی در سطح منطقه و تهیه زیرساخت های لازم در پشتیبانی طولانی مدت از تجهیزات شبکه اندازه گیری مشخصه های دریایی کشور همانند انجام تعميرات، نصب، راه اندازي و كاليبراسيون بر مبناي توانمندي داخلي از دیگر مزیت های اجرای این طرح کلان در کشور محسوب می شود.
تعداد شرکت های طراح و مجری این گونه تجهیزات دریایی در سطح دنیا بسیار محدود است و اجرای این طرح به لحاظ حجم عملیات اجرایی و ساخت تجهیزات، در میان طرح های پیش بینی و پایش پارامترهاي دریایی در کشور منحصر به فرد است، با انجام این پروژه در دانشگاه صنعتی اصفهان، ایران به عنوان معدود کشورهای جهان، از این فنآوری بر مبنای دانش بومی بهره برداری خواهد کرد.

آزمایشگاه ملی اندازه گیری مشخصه های دریایی و مرکز پیش بینی امواج
مجری طرح کلان ملی فناوری پایش و پیش بینی دریایی کشور، بیان کرد: علاوه بر طراحی و ساخت تجهیزات اندازه گیری مشخصه های دریایی، اجرای یک پایگاه مرکزی به منظور پردازش اطلاعات دریافتی از ایستگاه های اندازه‌گيري، طراحی واحداث آزمایشگاه ملی اندازه گیری مشخصه های دریایی، طراحی و راه اندازی سیستم کنترل کیفی آنی داده های جمع آوری شده و طراحی واجرای ایستگاه پایش وپیش بینی دریایی کشور را از دیگر بخش های مرتبط با این طرح کلان ملی هستند.
به گفته زمانی، این طرح با حمایت مالی معاونت علمی و فنی ریاست جمهوری و سازمان بنادر و دریانوردی و توسط پژوهشکده علوم و فناوری زیر دریای دانشگاه صنعتی اصفهان به تصویب و اجرا در آمده است و در حال حاضر طرح دارای پیشرفت فیزیکی بالای 93 درصد است، همچنین تا اسفند 93 شش مجموعه از ایستگاه ها نصب شده و پنج مجموعه دیگر نیز در حال جایابی و نصب است.

دستاوردهای طرح
از طریق انجام طرح فوق علاوه بر پیاده سازی شبکه اندازه گیری، تولید بیش از بیست محصول مختلف و انجام خدمات پشتیبانی و کالیبراسیون تجهیزات ساخته شده در داخل کشور انجام شده است.
همچنین از مجموعه دستاوردهای فناورانه این طرح می توان به طراحی و ساخت سنسورهای هواشناسی و اقیانوس شناسی ایرانی (شامل سنسورهای دمای هوا، فشار هوا، رطوبت نسبی، سرعت باد، جهت باد، دمای آب، شوری آب و هدایت الکتریکی)، طراحی و ساخت سنسور موج نگار ایرانی جهت ثبت داده های طیف جهت دار امواج، طراحی و ساخت سیستم های سخت افزاری و نرم افزاری جمع آوری، ذخیر سازی و ارسال آنی داده ها، طراحی و ساخت بدنه تمام پلی اتیلنی بویه های موج نگار، طرح ریزی و اجرای آزمایشگاه سیستم های اندازه گیری مشخصه های دریایی و کالیبراسیون تجهیزات ساخته شده، طراحی و پیاده سازی شبکه جمع آوری اطلاعات و پایگاه داده ها و پیاده سازی و اجرای مدل های عددی پیش بینی باد و موج بر روی آب های دریای خزر خلیج فارس و دریای عمان اشاره کرد.

ساخت اولین آزمایشگاه کالیبراسیون حسگر موج نگار در کشور
در این طرح با اخذ گواهینامه تأیید صلاحیت اولین آزمایشگاه کالیبراسیون حسگر موج نگار توسط پژوهشکده علوم و فناوری زیردریای دانشگاه صنعتی اصفهان، کالیبراسیون این نوع حسگرها برای نخستین باردر داخل کشور صورت می گیرد، این آزمایشگاه هم اکنون بر اساس نظامنامه مدیریتی کیفیتی ایزو 17025 که الزامات و نیازمندی های آزمایشگاه های تست و کالیبراسیون تجهیزات را بیان می کند، طراحی و پیاده سازی شده و همچنین توسط سازمان ملی استاندارد تعیین صلاحیت شده است.
دیگر بخش های آزمایشگاه مشخصه های دریایی، شامل آزمایشگاه های کالیبراسیون جریان سنج، حسگر دما، حسگر رطوبت و محفظه ایجاد شرایط محیطی، محفظه های فشار آب و نیز آزمایشگاه های کالیبراسیون حسگر فشار هوا، حسگر سرعت باد و حسگر جهت باد است و تمهیدات لازم به منظور اخذ گواهینامه تأیید صلاحیت سازمان استاندارد برای سایر تجهیزات آزمایشگاه مذکور نیز در حال انجام است.
به گفته مجری طرح کلان ملی فناوری «شبکه پایش و پیش بینی دریایی کشور»، در این طرح علاوه بر انجام آزمون های کارگاهی و کارخانه ای و کالیبراسیون سنسورها، آزمون های دریایی در آب های بندر انزلی و بندر چابهار در نزدیکی یک سیستم اندازه گیری مشابه از شرکت های خارجی معتبر به انجام رسیده است و مقایسه داده های بویه ایرانی با نمونه مشابه خارجی آن بسیار نزدیک و قابل انطباق بوده و تمامی تجهیزات و سنسورهای طراحی شده از عملکرد بسیار خوبی برخوردار بوده اند، این آزمون ها با هدف صحت سنجی داده های برداشتی سنسورها و تجهیزات ساخت داخل و در قالب آزمون پذیرش دریا (sat) انجام می شود.
انجام این طرح نمونه ای موفق از همکاری صنعت و دانشگاه است و اقدامات صورت گرفته در این طرح از کامل ترین فعالیت ها در حوزه مهندسی دریا و اندازه گیری مشخصه های دریایی است که باعث بومی سازی فناوری های این حوزه و رفع بخش زیادی از وابستگی ها به کشورهای خارجی شده است.